Fotografie: Vera Duivenvoorden – Hanane en Tassnim

‘Ik moet het zonnetje zijn, want ik moet mijn ouders het gevoel geven dat het goed met mij gaat.’ ‘Als je naar mijn gezin kijkt, ben ik niet de eerste die je ziet, de meeste aandacht gaat naar mijn zorgintensieve broer of zus.’

Leonie Sonneveld tekent stripjes over haar leven als ‘jonge mantelzorger’: een kind dat opgroeit met een familielid dat veel zorg nodig heeft en vaak spanning in huis ervaart. In het Engels worden deze kinderen glass children genoemd, kinderen waar je doorheen kijkt, omdat ze niet opvallen en ze het gewend zijn zich aan te passen.

Omdat jonge mantelzorgers veel tijd zelfstandig moeten doorbrengen, hebben zij hun creativiteit extra sterk ontwikkeld, zo is althans mijn aanname. Sommige glass children uiten zich in artistieke vormen als dans en film. Maatschappelijk fotograaf en kunstdocent Vera Duivenvoorden groeide op met een broer en zus met autisme en een licht verstandelijke beperking. Voor haar project Zie je mij? volgt zij jonge mantelzorgers. Ze fotografeert de jongeren op momenten dat zij zich krachtig voelen, samen met degene die extra zorg nodig heeft. Bij de foto’s vertellen de jongeren over momenten die ze lastig vinden. Met haar camera zet Vera jongeren die het gewend zijn zichzelf onzichtbaar te maken, letterlijk in het licht.

Met de foto’s en de jongeren van Zie je mij? reist Vera langs onderwijsinstellingen. De leerlingen bespreken waar je een jonge mantelzorger aan kan herkennen. Zij noemen eigenschappen als: zorgzaam, empathisch, bezorgd, moe, teruggetrokken, volwassen, of juist opstandig. Soms is er herkenning en emotie (uit onderzoek blijkt dat 1 op de 4 jongeren mantelzorger is). Voor leerlingen is het vaak de eerste keer dat zij zich realiseren dat hier aandacht voor mag zijn, en ze niet de enige zijn. Veel jonge mantelzorgers vallen niet op in de klas: ze kunnen rustig en zeer zelfstandig zijn. Soms iets te volwassen en meewerkend voor hun leeftijd. Maar ze hebben vaak ook moeite met grenzen stellen en op latere leeftijd kans op mentale problemen. Opgemerkt worden door een alerte buur, familielid of docent kan net dat ene verschil maken.

Elk jaar vraag ik bij de start van het studiejaar mijn studenten wat hun motivatie is voor het vak van kunsteducator. Dat roept vaak herinneringen op aan hun jeugd. Ze beschrijven het kunstlokaal als een plek waar ze zich geborgen voelden en een kunstdocent die oprechte aandacht voor hen had. Denkend aan de jonge mantelzorgers die in elke klas aanwezig zijn, krijgt het kunstvak misschien nog wel extra betekenis. Een plek waar de kunstdocent hen kan laten merken: jou zie ik.

Meer over het project Zie je mij? van fotograaf Vera Duivenvoorden:

Podcast Meesterwerk waarin Vera in gesprek gaat met haar vroegere basisschoolleerkracht:

TED Talk Recognizing Glass Children van Alicia Maples

Het artikel is geschreven door Meldrid Ibrahim en is ook te lezen op Kunstzone